سماق، ادویهای ترش مزه و خوش طعم است که از میوههای خشک شدهی درختی به همین نام به دست میآید. میوههای این گیاه پس از خشک شدن به صورت پودر سماق استفاده میشوند که طعمی ترش و گس دارند و از دیرباز به عنوان ادویه و دارو شناخته شدهاند.
این گیاه با نام علمیRhus coriaria، در مناطق مختلفی از جهان از جمله ایران، مدیترانه و خاورمیانه میروید و از دیرباز در طب سنتی جایگاه ویژهای داشته است. سماق همچنین یکی از گیاهان دارویی پرکاربرد در طب سنتی است که به دلیل خواص بینظیر و طبع خاص خود، جایگاه ویژهای در درمانهای گیاهی و همچنین در آشپزی دارد.
در این مقاله به بررسی خواص و طبع سماق در طب سنتی میپردازیم.
طبع سماق در طب سنتی
در طب سنتی ایرانی، طبع سماق، سرد و خشک میباشد. به این معنی که سماق دارای خاصیت سردکنندگی و خشککنندگی نسبتاً متوسطی است. این ویژگی باعث میشود که سماق برای افرادی با مزاج گرم و تر یا گرم و خشک مفید باشد و به تعدیل مزاج آنها کمک کند. همچنین، سردی برگ سماق کمتر از دانه آن است. به همین دلیل، در برخی موارد از برگ سماق نیز در مصارف دارویی استفاده میشود.
افرادی که دارای مزاج گرم هستند، میتوانند از سماق بهرهمند شوند، اما مصرف آن برای افراد با طبع سرد باید با احتیاط و همراه با مصلحات انجام شود.
خواص سماق در طب سنتی
سماق به دلیل دارا بودن ترکیبات شیمیایی مختلف از جمله تاننها، اسیدهای آلی (مانند اسید سیتریک و اسید مالیک)، آنتوسیانینها و ویتامین C، خواص درمانی متعددی دارد. برخی از مهمترین خواص سماق در طب سنتی عبارتند از:
- تقویت دستگاه گوارش: سماق به دلیل داشتن تاننها، میتواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند. تاننها با خاصیت قابض خود، میتوانند در درمان اسهال و کاهش التهاب معده و روده مؤثر باشند. همچنین، سماق میتواند به تحریک اشتها و بهبود هضم غذا کمک کند.
- کاهش قند خون: مطالعات نشان دادهاند که مصرف سماق میتواند به کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. این خاصیت به دلیل وجود ترکیباتی در سماق است که میتوانند حساسیت به انسولین را افزایش دهند و جذب قند را کاهش دهند.
- کاهش فشار خون: برخی تحقیقات نشان میدهند که سماق میتواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند. این خاصیت احتمالاً به دلیل وجود آنتی اکسیدانها و ترکیبات ضد التهابی در سماق است.
- خواص ضد میکروبی و ضد قارچی: سماق دارای خواص ضد میکروبی و ضد قارچی قوی است و میتواند در مقابله با برخی از باکتریها و قارچهای بیماریزا مؤثر باشد. به همین دلیل، از سماق در طب سنتی برای درمان برخی از عفونتها استفاده میشود.
- خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی: سماق سرشار از آنتی اکسیدانها است که میتوانند از سلولهای بدن در برابر آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد محافظت کنند. همچنین، سماق دارای خواص ضد التهابی است و میتواند در کاهش التهابهای بدن مؤثر باشد.
- تقویت لثه و دهان: به دلیل وجود تاننها، سماق میتواند به تقویت لثهها و کاهش خونریزی آنها کمک کند. همچنین، از سماق به عنوان دهان شویه برای کاهش التهاب لثه و بهبود بهداشت دهان استفاده میشود.
- کاهش تب: در طب سنتی از سماق برای کاهش تب و درمان برخی از بیماریهای تبدار استفاده میشود.
- تسکین دردهای روماتیسمی و نقرس: برخی از منابع طب سنتی اشاره به تأثیر سماق در کاهش دردهای روماتیسمی و نقرس دارند.
- تصفیه خون: اعتقاد بر این است که سماق میتواند به تصفیه خون و دفع سموم از بدن کمک کند.
- تقویت سیستم ایمنی: سماق سرشار از ویتامین C و ترکیبات آنتیاکسیدانی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک میکند. مصرف سماق میتواند بدن را در برابر عفونتهای ویروسی و باکتریایی مقاوم کند.
- کاهش کلسترول خون: مطالعات نشان دادهاند که سماق قادر است سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و در عین حال کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. این خاصیت سماق در کاهش خطر بیماریهای قلبی و عروقی مؤثر است.
- بهبود بیماریهای پوستی: سماق در درمان بیماریهای پوستی مانند اگزما، آکنه و کهیر کاربرد دارد. خواص ضدالتهابی و ضدعفونیکننده آن به تسریع ترمیم پوست و کاهش علائم بیماریهای پوستی کمک میکند.
- تقویت کبد: در طب سنتی، سماق بهعنوان یک پاککننده طبیعی برای کبد شناخته میشود. مصرف سماق میتواند به دفع سموم از کبد و بهبود عملکرد آن کمک کند.
برای آشنایی بیشتر با خواص سماق، به مقاله مرتبط رجوع کنید.
موارد احتیاط در مصرف سماق
- مصرف بیش از حد سماق میتواند باعث بروز عوارضی مانند ناراحتی معده، تهوع و استفراغ شود.
- افرادی که دارای مشکلات کلیوی هستند، باید در مصرف سماق احتیاط کنند.
- مصرف سماق در دوران بارداری و شیردهی باید با مشورت پزشک باشد.
- افرادی که داروهای خاصی مصرف میکنند، قبل از مصرف سماق با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ممکن است تداخل دارویی وجود داشته باشد.
نحوه مصرف سماق
سماق معمولاً به صورت پودر خشک شده استفاده میشود و میتوان آن را به عنوان چاشنی به غذاها اضافه کرد. همچنین، میتوان از سماق دمنوش تهیه کرد یا آن را به صورت موضعی برای درمان برخی از مشکلات پوستی استفاده کرد.
یکی از کاربردهای رایج سماق، استفاده از آن به عنوان مصلح کباب است. از آنجا که کباب طبع گرمی دارد، مصرف سماق با طبع سرد و خشک خود، میتواند به تعدیل طبع آن کمک کند و از بروز عوارض ناشی از مصرف زیاد گوشت مانند افزایش چربی خون و اسید اوریک جلوگیری کند.
موارد احتیاط و منع مصرف
- افراد با طبع سرد: این افراد باید سماق را با مصلحات مصرف کنند.
- زنان باردار و شیرده: مصرف زیاد سماق در دوران بارداری ممکن است باعث تحریک رحم شود و بهتر است با مشورت پزشک مصرف شود.
- مشکلات کلیوی: سماق به دلیل داشتن ترکیبات اسیدی، ممکن است برای افرادی با مشکلات کلیوی مضر باشد.
نتیجه گیری
سماق با طبع سرد و خشک و خواص درمانی متعدد، از جمله گیاهان دارویی ارزشمند در طب سنتی است. این ادویه میتواند در بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کاهش قند و فشار خون، مقابله با عفونتها و التهابها و تقویت سلامت دهان و دندان مؤثر باشد. با این حال، مصرف آن باید به اندازه و با رعایت موارد احتیاط باشد. قبل از استفاده از سماق به منظور درمان بیماریها، بهتر است با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید.
بدون دیدگاه